De bodem speelt een zeer belangrijke rol in de koolstofkringloop. De totale koolstofvoorraad in de bodem (1500 Gton) is twee keer zo groot als de hoeveelheid koolstof in de atmosfeer. Veel van deze koolstof is opgeslagen in veenbodems. Kleine veranderingen in deze voorraad kunnen daarmee een grote invloed hebben op de emissies van CO2.
Van de totale koolstofemissie komt ongeveer de helft in de atmosfeer terecht. De andere helft wordt in gelijke delen opgenomen door oceanen en bossen, elk goed voor 2,6 Gton CO2. CO2-opslag beperkt zich niet tot bomen maar ook in bos- en landbouwbodems wordt - en kan nog meer - CO2 worden vastgelegd.
Vastleggen van koolstof in de bodem
Het is mogelijk koolstof vast te leggen in de bodem. Zo is het theoretisch mogelijk om 5 Mton CO2 per jaar vast te leggen in Nederlandse landbouwgronden door gebruik te maken van verschillende methoden, zoals:
- weinig omploegen
- het terugbrengen van gewasresten in de bodem
- dierlijke mest en/ of compost toedienen
- gebruik maken van geschikte gewasrotaties
Kosten en landbouwkundige beperkingen zorgen er echter voor dat het realistische potentieel een stuk lager ligt: 1Mton CO2 per jaar. Dit komt overeen met 40% van de totale koolstofvastlegging van de Nederlandse bossen. Het voorkomen van emissies uit veengronden - nu ruim 4Mton CO2 per jaar - heeft in Nederland misschien nog wel een hogere klimaatmitigatie-potentie. Dit vraagt echter wel (ingrijpende) veranderingen in het beheer van het veenweide gebied.
Naast de rol van bodems voor klimaatmitigatie via koolstofvastlegging speelt de bodem ook een belangrijke rol in klimaatadaptatie. Bodems zijn kwetsbaar voor klimaatverandering: denk aan verzilting van bodems door minder neerslag, groter risico op erosie door hevigere regenval en watertekort door langere periodes van droogte. Een klimaatbestendigere bodem kan zorgen voor een beter watervasthoudend vermogen en een hogere opbrengst, rol van bodem in (oppervlakte) waterbeheer gericht op vasthouden en afvoeren, en is goed voor de structuur van de bodem en het bodemleven en daarmee voor bodemvruchtbaarheid.